Ülkemizde
her yıl kış aylarında yüzlerce kişi
bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal sonucu soba, şofben ve kombilerden
sızan karbonmonoksit gazına maruz kalmakta
ve maalesef tüm uyarılara rağmen
her yıl CO zehirlenmelerine bağlı ölüm sayısı artmaktadır.
Karbonmonoksit(CO) gazı öldürme potansiyeli olan, renksiz,
kokusuz, tatsız farkedilmesi zor bir gazdır. Bu özelliklerinden dolayı sessiz
katil adını almıştır.
CO gazı vücuda solunum yoluyla girerek akciğerler
aracılığıyla kana geçer ve kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan,
dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden ortalama 200 kat daha hızlı
bağlanır. Karbonmonoksitin hemoglobinle birleşmesi sonucu karboksihemoglobin
(COHb) oluşur. Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak korbonmonoksit ile yer
değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer
organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu da hastalıklara ve en kötüsü ölümlere
neden olmaktadır.
Genellikle bu ölümler, doğal gaz ve
karbon içeren kömür, odun, gazyağı, proban gazı gibi yakıtların tam yanmaması,
soba, şofben, kombi ve diğer araç
gereçlerinin hatalı kullanılması, ve havalandırmanın yeterli olmamasından
kaynaklanmaktadır.
Zehirlenmelerde genellikle baş ağrısı,
baş dönmesi, halsizlik, göğüste sıkışma,
ağrı, bulantı kusma ve maruziyete göre bilinç kaybına kadar değişen belirtiler
görülmektedir.Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri çok ayırt edici
olmayabilir.Bu
nedenle grip ve yiyecek zehirlenmeleriyle
karıştırılabilmektedir.Özellikle uyku esnasında vücut zehirlenme belirtilerini algılayamaz, bu nedenle ölüm
olayları genellikle gece uyku sırasında meydana gelmektedir.
Gündüz saatlerinde soba ile ısınılan
evlerde yukarıda söz edilen bulgular
görülürse karbonmonoksit zehirlenmesi olabileceği unutulmamalıdır.
Korunmak için Neler Yapmalıyız?
· Ev ve işyerlerinde doğal
gaz ile kullanılan cihazların her yıl bakımlarını yaptırarak iyi durumda
olduklarını kontrol edilmeli.
·
Doğalgaz cihazlarına yeterli oksijen sağlanmalıdır. Onun için pencerelerden
içeriye oksijen girmesini sağlayacak açıklıklar olmalıdır. Bunlar hiçbir zaman
kapatılmamalıdır. Cihazın içerisine hava girişi sağlayan kısmı bloke
edilmemelidir. Soba yakılan odalar sık sık havalandırılmalıdır.
·
Baca ve soba borusu bağlantısının uygun bir biçimde yapıldığından emin
olunmalıdır.
Soba kurarken fazla dirsek kullanımından
kaçınılmalıdır. Zorunlu olmadıkça dirsek kullanılmamalıdır.
·
Bacalar dışarıya kaçak olmayacak şekilde bağlanmalıdır. Dışarıya kadar metal
bir boru ile kaçak olmayacak şekilde gitmelidir. Bacaların ve boruların temiz
ve tıkanıksız olduğunu garanti altına alınmalı.
·
Sık sık baca tepmesi oluyorsa baca deliğinin uygun olup olmadığı kontrol
edilmelidir. Rüzgâr yönüne göre yön değiştiren baca kapakları en uygunudur.
·
Şofben ve kombiler standartlara uygun olmalı, oksijen yetersizliği olduğunda
kendiliğinden sönen tipte olanlar seçilmelidir. En iyisi banyolarda bulunmaması
mümkünse balkonlara ya da havadar mekânlara konulmalıdır.
·
Şofbenle ilgili bozukluklar yeterli eğitim görmüş teknik elemanlarca
yapılmalıdır.
· sobalar Sobanın 2/3’ü doldurulmalı ve üsteki kısım boş bırakılarak yanma ve soba baca
çıkışı için yeterli bir boşluk bırakılmalıdır. Soba kesinlikle üstten yakılmalıdır. Sobaların alttan yakılması durumunda (odunu alta
kömürü üste koymak ve alttan odunu tutuşturmak)
iyi bir yanma elde edilemez.
·
Kapalı veya yarı kapalı garajlarda motorlu taşıtları uzun süre çalışır durumda
bırakılmamalı.
·
Özellikle Lodoslu havalarda ölüm oranlarında artış gözlendiğinden dolayı
bacalar standartlara uygun değilse soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece
mutlaka söndürülmelidir.
·
Karbonmonoksit sensörleri kullanılmalı, karbon içeren yakıtların
kullanıldığı odalara yerleştirilen bu cihazlar karbonmonoksit gazını algılar ve
alarm devreye girer. Çıkardığı kuvvetli ses sayesinde ev içerisinde yaşayan
kişilerin uyarılmasını sağlar. Odada korbonmonoksit gazı bulunduğu sürece
müdahale edilmedikçe alarm devreden çıkmaz. Birçok ülkede bu tip sensorların
kullanılması mecburi tutulmaktadır. Ölçümleri PPM cinsinden yapıp gösterenler
tercih edilebilinir. Ömrü 5–6 yıl olan bu cihazların, elektrik kesintilerinde
de çalışabilmesi pilli olanları tercih edilmelidir.
Karbonmonoksit
zehirlenmesi şüphesinde;
Zehirlenen bir kişiye yardıma koşan kişi de
zehirlenme tehlikesine karşı kendisini korumalıdır
Hemen camlar açılmalı, açılmıyorsa kırılmalıdır,
Hasta hızla ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
Acil Yardım Servisi 112 aranmalıdır. (187 doğalgaz arıza servisi,
114 zehir danışma hattı)
LODOS FELAKETİNİZ OLMASIN!
TOSYA TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ
DR. GÖZDE GÖNEL
Yorumlar kapalı.