İnsan
nefsi yaradılış itibarıyla doyumsuz ve aç gözlüdür. Bu sebeple, nefsi terbiye
edilmemiş insanın en belirgin özelliklerinden biri, hep daha fazlasına sahip
olma arzusudur.
İmam
Gazalî rh.a. Hazretleri’nin açıkladığı üzere, insandaki bu arzunun temel
sebeplerinden biri de gelecek korkusudur. Korkan insan kötümserdir.
Dolayısıyla, mevcut ihtiyaçlarını karşıladığında bile geleceğe yönelik hesaplar
içine girer ve biriktirmeye başlar.
Oysa,
dinimizin bize öğrettiği üzere Yüce Yaratıcımız kainatı tüm varlıkların
ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek kadar bol nimetlerle donatmıştır. Fakat
insanoğlu bu nimet ve imkanları kendi sınırsız arzularının tatmini peşinde
koşmakla zayi eder, bu da dağılımda adaletsizlikler doğurur.
Tam bu
noktada, insanın istek ve ihtiyaçlarını sürekli çoğaltma esasına dayalı tüketim
ekonomisinin tahripkârlığını hatırlamak ve hatırlatmak gerekir. Halbuki bunun
tam aksine, İslâm, bizi tüketirken de ahlâklı olmaya ve manevi ilkelere bağlı
kalmaya davet eder. Böylece aşırı, gereksiz tüketimin esiri olmaktan alıkoyar,
kanaat ve sabırla olgunlaşmanın yolunu açar. Çünkü esas hedef, sınırsız arzu ve
isteklerin tatmini için ömür tüketmek değil, “olgun” insan olmaktır.
Yine
dinimiz İslâm, bize her halimizde ve elbette tüketim konusunda “fayda” ilkesini
gözetmeyi öğretir. Buna göre müslüman, ekonomik faaliyetlerinde yalnız
kendini değil, yakınlarını, toplumu ve hatta bütün mevcudatı dikkate almakla
vazifelidir. Sahip olduğu imkanları boş yere tüketmekten men edilmiştir.
Çünkü bu israftır ve israf kesinlikle yasaklanmıştır. “Yiyiniz, içiniz,
fakat israf etmeyiniz Şüphesiz Allah, israf edenleri sevmez.” (A’raf, 31)
İsraf,
en yaygın ifadeyle “haddin aşılması, mal ve imkanların meşru olmayan amaç ve
ölçülerde saçılıp savrulması”dır. Elmalılı Hamdi Yazır rh.a.’in ifadesine
göre: İslâm’da meşru sayılan harcama, ya bir zaruret ya bir ihtiyaç yahut bir
hayır için yapılandır. Zenginlik meşrudur, hatta kimi durumlarda tavsiye de
edilmiştir fakat muhtaç insanların olduğu bir ortamda onları görmezden gelip,
bolluk ve sefahat içinde bir hayat tarzı sürmek, hoş karşılanmadığından israf
kavramına girer. Sadece bencil duyguların, zevklerin tatmini için yapılan lüks
tüketim de israftır.
İnsanı
israfa götüren temel etkenlerin başında hırs, tamah ve aç gözlülük gibi nefsanî
hastalıklar gelir. Bir şeye karşı aşırı istekli olma duygusunu ifade eden hırs,
kişiyi ölçü tanımamaya ve aşırılığa sevk eder. Bu da israfa neden olur. Tüketim
ekonomisinin acımasız çarkına tutulmadan bir ömür sürmek dileğiyle hoşça kalın.
Yorumlar kapalı.